အခ်စ္ဆိုတာ ဘာလဲ..?(သို႔) စိတ္ပညာရွင္Robert Sternberg ရဲ႕ အခ်စ္သီအိုရီ

အခ်စ္ဆိုတာ ဘာလဲ..” အရြယ္ေရာက္ၿပီးသူတိုင္း ဒီေမးခြန္းကို စဥ္းစား အေျဖ ထုတ္ၾကည့္ ဖူးၾကမွာပါ။လူတိုင္းကေတာ့ အခ်စ္ကို ပံုစံမ်ိဳးစံုနဲ႔ အဓိပၸါယ္ဖြင့္တ တ္ၾကပါတယ္။အခ်စ္ဆိုတာ ဘာလဲလို႔ေမးရင္ေတာ့ အေသအခ်ာ ခ်က္က်လက္ က် ေျပာျပတတ္တဲ့သူ ရွားပါလိမ့္မယ္။အခ်စ္ကို သီိအိုရီနည္းက်က် အေျဖထု တ္ ၿပီး ရွင္းျပထားတဲ့ သူရွိပါတယ္။သူကေတာ့စိတ္ပညာရွင္ Robert Sternberg ပါ။ triangular theory of love ဆိုတဲ့ အခ်စ္သီအိုရီတစ္ခုကို (၁၉၈၅)ခုႏွစ္ က ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။အခ်စ္ဆိုတာ ဘာလဲလို႔ သိခ်င္ေနတဲ့ Shwemom စာဖတ္ သူေတြအတြက္ Robert Sternberg ေျပာတဲ့ အခ်စ္သီအိုရီကို ေဖာ္ျပေပး လိုက္ပါတယ္။

Robert Sternberg  ဟာ Yale  တကၠသိုလ္ရဲ႕ စိတ္ပညာဌာနမွာ ပါေမာကၡ တစ္ဦးအျဖစ္ တာ၀န္ထ မ္းေ ဆာင္ေနတဲ့ အခ်ိန္(၁၉၈၅)ခုႏွစ္က ဒီအခ်စ္သီိအိုရီ ကို ထုတ္ခဲ့တာပါ။ပါေမာကၡတာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ အခ်ိန္တုန္းက Ster nberg ဟာ အခ်စ္တစ္ခုတည္း မဟုတ္ပါဘူး။ဥာဏ္ရည္ထက္ျမက္မႈ၊ တီထြင္ ဖန္တီး မႈ၊ေတြးေခၚမႈစတိုင္၊အမုန္း၊ေခါင္းေဆာင္မႈ အစရွိတဲ့အေၾကာင္း အရာေတြ ကိုလည္း သုေတသနေတြ လုပ္ခဲ့ၿပီး သီိအုိရီထုတ္ အေျဖရွာခဲ့ပါတယ္။”Triang ular theory”(အခ်စ္သီအိုရီ) မွာေတာ့ အဓိကအစိတ္အပိုင္း(၃)ခုကို အေျခခံ အေျဖထုတ္တြက္ခ်က္ထားတာပါ။ဒီ(၃)ခုဟာ အခ်စ္တစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာဖို႔ မျဖစ္ မေနလိုအပ္တဲ့ အရာေတြပါ။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့..(၁) စိတ္ဆႏၵျပင္းျပမႈ (Passion) ၊(၂) ရင္းႏွီးမႈ(Intimacy)နဲ႔ေနာက္ဆံုး အခ်က္ နံပါတ္(၃)အခ်က္ ကေတာ့ ကတိထားရွိမႈ(Commitment)တို႔ပါ။

ယ

Passion ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ရဲ႕ေအာက္မွာေတာ့ ႏႈိးဆြမႈပါပါတယ္။ ရုပ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ (သို႔)စိတ္ပို င္းဆိုင္ရာ ၊(သို႔) ႏွစ္ခုလံုးပါ။လူတစ္ေယာက္က တျခားတစ္ေယာက္ ကို စၿပီး စိတ္၀င္စားဖို႔ဆိုတာ ႏႈိးဆြမႈတစ္ခုေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္။စိတ္လႈပ္ရွား တာ၊ရင္ခုန္တာ၊ေဒါသထြက္တာ၊စိတ္တိုတာ၊သ၀န္တိုတာ၊အဲ့ဒီလူအေပၚ sexu al (သို႔) Romantic ဆန္တဲ့ Feeling ျဖစ္ေပၚမိတာမ်ိဳးပါ။ အခ်စ္တစ္ခုေပါ က္ ဖြားလာဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေျခခံေဖာင္ေဒးရွင္း လို႔ေျပာလို႔ရပါတယ္။ Intimacy (ရင္းႏွီးမႈ)ဆိုတာကိုေတာ့ တစ္ေယာက္အေပၚ တစ္ေယာက္ စိတ္သက္ေသာင့္ သက္သာ ျဖစ္ေစတာမိ်ဳး၊ဒီလူအနားမွာ အတူရွိေနရရင္ စိတ္ေပ်ာ္တာ၊(good feelings)ရေနတယ္လုိ႔ ခံစားေနရတာ မ်ိဳးပါ။အရွင္းဆံုးအဓိပၸါယ္ဖြင့္ရရင္ေတာ့ ႏွလံုးသားခ်င္း နီးစပ္တယ္လုိ႔ ခံစားမိေနတာမ်ိဳးပါ။

Commitment ကေတာ့ အေပၚက ႏွစ္ခ်က္နဲ႔ မတူပါဘူး။တစ္ေယာက္နဲ႔ တ စ္ေယာက္ နီးစပ္ခ်င္လာ တဲ့ စိတ္၊Relationship တစ္ခုမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔ တ စ္ေယာက္ စိတ္ေက်နပ္မႈရွိၿပီး ေရွ႕ဆက္နီးစပ္ခ်င္လာတဲ့ စိတ္မ်ိဳးကို ဆိုလိုတာ ပါ။သူ႔မွာလည္း ေနာက္ထပ္ ခြဲထြက္သြားတဲ့ အခ်က္(၃)ခုရွိပါတယ္။အဲ့ဒါကေ တာ့ တစ္ခုခုလုပ္ေပးမယ္လုိ႔ ကတိေပးတာ၊တစ္ေယာက္အေပၚ တစ္ေယာက္ သစၥာရွိခ်င္လာတာ၊ တစ္ေယာက္အေပၚ တစ္ေယာက္ ေဖးမခ်င္လာတာ၊အားေ ပးခ်င္လာတာပါ။ အခ်စ္ပမာဏ အတိုင္းအဆဟာ ဒီ(၃)ခ် က္အေပၚမွာ မူတ ည္ၿပီး တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ မတူႏိုင္ပါဘူး။ဒါေပမယ့္ အခ်စ္တစ္ခု (Rela tionship) တစ္ခုေရရွည္ ခိုင္ၿမဲဖို႔ကေတာ့ ဒီ (၃)ခ်က္မျဖစ္မေနလို ပါတယ္။

ဒီအခ်က္ထဲက တစ္ခ်က္(သို႔)ႏွစ္ခ်က္ေလာက္မ်ား လိုအပ္ေနခဲ့မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီ Relationship ဟာ အလြယ္တကူ ၿပိဳကြဲသြားပါလိမ့္မယ္။သူငယ္ခ်င္း အခ်စ္လား၊စိတ္ကစားမိရံုသက္သက္လား၊ႀကိဳက္တာလား ဆိုတဲ့ အခ်စ္ပံု စံအမ်ိဳး မ်ိိဳးဟာ အေပၚမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ အခ်က္သံုးခ်က္ထဲက ဘယ္ႏွစ္ခ်က္ပါလဲဆိုတဲ့ အေပၚမွာ မူတည္ၿပီးကြဲသြားတာပါ။triangular theory of love မွာေတာ့ အခ်စ္ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေပၚလာပံုကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။အဲ့ဒီထဲကမွ တစ္ခိ်ဳ႕ကိုေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပေပးခ်င္ပါတယ္။

ကိဳက္တာ – ခ်စ္တာနဲ႔ႀကိဳက္တာ ဘာကြာလဲဆိုတာတဲ့ သူေတြအတြက္ အေျဖ ပါ။ဒီအခ်စ္ အမ်ိဳးအစားမွာေတာ့  intimacy (နီးစပ္မႈ)ဆိုတဲ့ အခ်က္ကလြဲၿပီး က် န္တဲ့ ႏွစ္ခုမပါပါဘူး။ဆုိလိုတာက နီးစပ္မႈရွိတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ဒီလူ႔အေပၚမွာ သေ ဘာက်၊ႏွစ္လိုတဲ့ စိတ္ျဖစ္တယ္၊ဒါေပမယ့္ အခ်စ္လားဆိုေတာ့လည္း ေရေရ ရာရာ အေျဖမထြက္ဘူးဆိုတဲ့ စိတ္မိ်ဳးပါ။နီးစပ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတတ္တဲ့ အခ်စ္လို႔ ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေစတဲ့ အခ်စ္အတုအေယာင္ပါ။

အရူးအမူးစြဲလမ္းမႈ – passion(စိတ္ဆႏၵျပင္းျပမႈ၊ခ်စ္ေဇာအဟုန္)ေတြေတာ့ ပါပါရဲ႕ က်န္တဲ့ ႏွစ္ခ်က္က ပါမလာတာမ်ိဳးပါ။Relationship တစ္ခု ျဖစ္လာဖို႔ မျဖစ္ႏို္င္တဲ့ အေျဖအေ နမ်ိဳးပါ။ဥပမာ- မင္းသား လီမင္ဟိုအေပၚ အရမ္းစြဲလမ္းေ နၿပီ၊အရမ္းလည္း ခ်စ္ေနၿပီိ ဒါေပမယ့္ သူနဲ႔ကို ယ္ၾကားမွာ နီးစပ္မႈမရွိဘူး၊ အျပန္ အလွန္ကတိသစၥာထားခ်င္လာတဲ့ အဆင့္မ်ိဳးကေတာ့ ဘယ္လိုမွ စိတ္ကူး ယဥ္ ၾကည့္လို႔ မရတဲ့ အေျခအေနမိ်ဳးပါ။အရူးအမူးေတာ့ စြဲလမ္းပါရဲ႕ ဘာမွဆက္ျဖစ္ မလာတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ပါ။စိတ္ကူးယဥ္အခ်စ္၊အခ်ိန္မေရြး ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္ တဲ့ အခ်စ္မ်ဳိးလို႔ သတ္မွတ္လို႔ရပါတယ္။

Romantic love – ဒါကေတာ့ ခ်စ္ေဇာအဟုန္ေတြ အျမင့္ဆံုး ဒီဂရီေရာက္ေ နတဲ့ အခ်စ္ပါ။ commitment ဆိုတဲ့ အခ်က္ကလြဲလုိ႔ ႏွစ္ခ်က္လံုး ပါေနတဲ့ အခ်စ္ပါ။ဒီလိုစိတ္မ်ိဳးကေတာ့ ရိုမန္တစ္ေတာ့ ဆန္ေပမယ့္ ေကာက္ရိုး မီးလို ခဏတာပဲ တဟုန္းဟုန္းေတာက္ႏိုင္တဲ့ အခ်စ္ပါ။

Ref;Wiki